भाषेविषयी बोलू काही

“ आपण वाचू या ” : सहायक क्रियापद ‘ये’ (भाग १) प्रस्तावना मराठी ही नामप्रधान आणि नामानुसरी भाषा आहे . [1] मराठीत क्रियापदांची संख्या कमी आहे, पण धातुसाधितांची संख्या मोठी आहे. धातुसाधितांचा वैविध्यपूर्ण वापर हे मराठीचं एक वैशिष्ट्य आहे. तसंच अनेक क्रियापदांचा सहायक क्रियापदं म्हणून वापर हे मराठीचं दुसरं वैशिष्ट्य आहे. प्रस्तुतचा विषय आहे मराठीमधल्या ‘ये’ ह्या क्रियापदाचा सहायक क्रियापद म्हणून वापर आणि वाक्यरचना. सहायक क्रियापदं   आपल्याला माहीत असलेल्या पुष्कळशा भाषांमध्ये सहायक क्रियापदं वापरली जातात. इंग्रजीत कालवाचक क्रियापदं (have, be) आणि इतर can, must, let, see, go अशी क्रियापदंसुद्धा सहायक क्रियापदं म्हणून वापरात आहेत. जर्मन भाषेमधेही सहायक क्रियापदं आहेत आणि त्यांचा वापर शैलीच्या दृष्टीनं महत्वाचा ठरतो. मराठीत सहायक क्रियापदं वापरून केलेल्या रचनांचं प्रमाण मोठं आहे. आपल्या रोजच्या बोलाण्यात अशा रचना वारंवार येतात. हिंदीत सहायक क्रियापदांचा वापर मराठीपेक्षाही जास्त असावा असं दिसतं. [2] मराठीमधली सहायक क्रियापदं १.      मराठीमध्ये सहाय...

स्वनिमविचार प्रस्तुत चर्चेच्या पहिल्या भागात मुख्यत्वे करून ‘मराठीमधली अर्धी किंवा हलंत व्यंजनं स्वनिम असतात का’ ह्या विषयीची, तर दुस-या भागात स्वर-स्वनिमांची मांडणी आहे. दोन शब्दांच्या अर्थात एकाच ध्वनीमुळे फरक पडतो, तेव्हा तो ध्वनी त्या भाषेतला स्वनिम असतो. उदाहरणार्थ, मराठीमधला एक शब्द ‘तार’ . आता आपण ‘त’ च्या जागी ‘म’, ‘स’, ‘भ’, ‘च’, ‘व’ असे ध्वनी घातले तर वेगळे अर्थ असलेले शब्द तयार होतात. ‘तार’ प्रमाणे मार, सार, भार, चार, वार इत्यादी. ‘तार’ = त + आ + र किंवा ‘मार’ = म + आ + र मध्ये हे तीन ध्वनी आहेत. ह्या शब्दांमध्ये ‘आ + र’ हे समईक ध्वनी आहेत. ‘आ + र’ ह्या परिसरात ‘त’ च्या जागी ‘म’ घातला तर एक नवीन शब्द तयार होतो. अर्थ बदलतो. म्हणून ‘त’ आणि ‘म’ हे मराठीमधले स्वनिम आहेत. ‘तार’ आणि ‘मार’ सारख्या एकाच ध्वनीचा फरक असलेल्या शब्दांच्या जोडीला शास्त्रीय भाषेत ‘लघुतम युग्म’ म्हणतात. कोणता ध्वनी स्वनिम आहे, हे ठरवण्यासाठी लघुतम युग्मांचा उपयोग होतो. मराठीमधले तार, मार, सार, भार, चार, वार अशा शब्दांमधल्या कोणत्याही दोन शब्दांचं एक लघुतम युग्म होऊ शकतं. त्यातून ‘आ + र’ हे समाईक...